วรรณกรรมและเหตุผลสำคัญที่ทำให้วรรณกรรมเจริญรุ่งเรือง

วรรณกรรมไทยยกย่องช่วงเวลาสมันรัชกาลที่ 2  ว่าเป็นยุคทองของวรรณคดีไทยเนื่องจากวรรณกรรมสมัยนี้มีคุณค่าทางวรรณศิลป์สูงส่ง

                เหตุผลสำคัญที่ทำให้การส่งเสริมวรรณกรรมประสบผลสำเร็จอาจประมวลได้ดังนี้

1.พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงพระปรีชาด้านอักษรศาสตร์อย่างแท้จริง ทรงศึกษาอักษรศาสตร์จากพระอาจารย์ผู้มีชื่อเสียง คือ สมเด็จพระวันรัต (ทองอยู่) วัดระฆัง ประกอบกับทรงสนพระราชหฤทัยจริงจังในพระราชกรณียกิจนี้ด้วย ทำให้งานส่งเสริมวรรณกรรมเจริญก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว

นอกจากจะทรงสนพระทัยวิชาอักษรศาสตร์แล้ว ยังทรงสนพระทัยศิลป์ด้านอื่นๆ อันเป็นเหตุเกื้อหนุนวรรณคดีเป้นอย่างมากด้วย กล่าวคือเมื่อทรงส่งเสริมดนตรี บทขับร้องและบทเสภาก็พลอยได้รับการส่งเสริม การละครก็เช่นกัน วรรณกรรมบทละครเจริญสูงสุดสมัยนั้นก็เพราะการส่งเสริมการละครทั้งละครและละครในนั้นเอง

2.การส่งเสริมวรรณกรรมสมัยนั้นกระทำอย่างมีระเบียบแบบแผนและถูกต้องตามหลักวิชาการ กล่าวคือได้จัดตั้งวงกวีขึ้นในราชสำนัก มีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเป็นองค์ประธานประกอบด้วยหลักกวีสำคัญๆอีกเป็นอันมาก งานวรรณกรรมเรื่องใหญ่ๆถูกจัดสรรให้กวีรับไปแต่งตามความถนัดของตน และเมื่อแต่งแล้วยังโปรดให้นำมาอ่านให้ที่ประชุมวิจารณ์อีก อาจกล่าวได้ว่าการวิจารณ์วรรณกรรมไทยได้เริ่มต้นขึ้นในสมัยนั้น เมื่อกวีสร้างวรรณกรรมขึ้นตามขั้นตอนดังกล่าว วรรณกรรมจึงมีคุณภาพทางวรรณศิลป์อย่างแท้จริง

3.การส่งเสริมวรรณกรรมสมัยนั้นมีรากฐานสำคัญจากการฟื้นฟูศิลป์วัฒนธรรมสมัยรัชกาลที่ 1 คือ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ทรงรวบรวมวรรณกรรมเก่าอย่างจริงจัง และทรงนำวรรณกรรมสำคัญมาชำระ ปรับปรุงและแต่งใหม่ ทำให้วรรณกรรมเรื่องและรายละเอียดต่างๆ อย่างสมบูรณ์ตั้งแต่ต้นจนจบ การส่งเสริมวรรณคดีในสมัยรัชกาลที่ 2 จึงตัดภาระเรื่องการสืบหาต้นฉบับการลำดับเนื้อเรื่องและรายละเอียดไปได้กวีในสมัยรัชกาลที่ 2 ได้เลือกคัดวรรณกรรมที่รวบรวมและเรียบเรียงเป็นระเบียบแล้วนั้นมาปรับปรุงคุณภาพทางวรรณศิลป์ เรื่อง อิเหนา และรามเกียรติ์ เป็นต้น

การถ่ายทอดวรรณกรรมพงศาวดารจีนสมัยรัชกาลที่ 1 เช่น เรื่องสามก๊กและไซฮั่น มีส่วยสำคัญต่อการส่งเสริมวรรณคดีสมัยต่อมาเป็นอันมาก คือกวีได้เห็นแบบอย่างและศิลปะการแต่งวรรณกรรมต่างชาติ นำมาเป็นประโยชน์ในการปรับปรุงคุณภาพวรรณกรรมของเราด้วย

อนึ่ง การฟื้นฟูและส่งเสริมวรรณกรรมสมัยรัชกาลที่ 1 ได้รวบรวมและแต่งหนังสือไว้เป็นอันมาก เป็นผลให้ประชาชนต้องมีการศึกษา เห็นความสำคัญของหนังสือและรักการอ่านมากขึ้น การสร้างพื้นฐานด้านการศึกษาและการอ่านดังกล่าว นับว่าเป็นรากฐานสำคัญที่ช่วยการส่งเสริมวรรณกรรมสมัยรัชกาลที่ 2 ประสบความสำเร็จ

4.สถานการณ์บ้านเมืองและสิ่งแวดล้อมด้านอื่นเอื้ออำนวยการส่งเสริมวรรณคดีสมัยรัชกาลที่ 2 เป็นอันมาก  เช่น การสงครามยืดเยื้อระหว่างไทยกับพม่าสิ้นสุดลงตั้งแต่ต้นรัชกาลอีกประการหนึ่งรัชกาลที่ 1 ได้ทรงจัดระเบียบและวางแผนงานบริหารบ้านเมืองไว้เป็นอย่างดีแล้ว จึงลดพระราชภารกิจด้านการบริหารราชการลงเป็นอันมาก ประกอบกับเจ้านายชั้นสูงเป็นจำนวนมากเจริญพระชันษาแล้วได้ทรงช่วยแบ่งเบาพระราชกรณียกิจการบริหารบ้านเมืองด้านต่างๆ เป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัยได้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจึงทรงมีโอกาสส่งเสริมวรรณคดีอย่างเต็มที่

5.สมัยรัชกาลที่ 2 มีกวีเด่นๆเป็นจำนวนมาก (เป็นผลมาจากการฟื้นฟูวรรณกรรมสมัยรัชกาลที่ 1 ด้วย ) และกวีเด่นดังกล่าวมีความสามารถเฉพาะตัวต่างๆกัน ทำให้งานสร้างสรรค์วรรณคดีสมัยนั้นเป็นงานที่หลากหลายในประเภทของวรรณกรรม คือมีวรรณกรรมประเภทต่างๆมากมาย และวรรณกรรมแต่ละประเภทมีความงามพิเศษตามความถนัดของกวีด้วย เช่น พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้าฯ ทรงถนัดพระราชนิพนธ์กลอนละคร กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส ทรงถนัดด้านโคลงและฉันท์ พระยาตรังค์ ฯ ถนัดด้านโคลงดั้น นายนรินทรธิเบศร์ทางโคลงสุภาพ และสุนทรภู่ถนัดทางกลอนทั่วไป เป็นต้น กวีดังกล่าวเป็นกวีที่มีความรู้และความสามารถสูงทั้งสิ้น งานวรรณคดีประเภทต่างๆตามความถนัดของกวีจึงมีคุณภาพสูงส่งเป็นที่ยอมรับจนทุกวันนี้

เหตุผลทั้ง 5 ประการข้างต้นนั้น เป็นเพียงตัวอย่างของปัจจัยที่เกื้อหนุนให้การส่งเสริมคุณภาพของวรรณกรรมสมัยรัชกาลที่ 2 เป็นผลสำเร็จ

กวีสมัยรัชกาลที่ 2 มีหลากหลายท่านที่ปรากฏซื่อเด่นมากคือ

1.พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย

2.กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์

3.สมเด็จพระมหาสมณะเจ้า  กรมพระปรมานุชิตชิโนรส

4.พระยาตรังคภูมิบาล

5.พระสุนทรโวหาร(ภู่)

6.นายนรินทรธิเบศร์ (อิน)

นอกจากนั้น ยังมีกวีไม่ปรากฏนาม แต่มีผลงานที่น่าสนใจอีกส่วนหนึ่งด้วย
บทความอื่น